Diety niskowęglowodanowe w stłuszczeniowym zapaleniu wątroby

Stłuszczeniowa choroba wątroby, niegdyś stosunkowo rzadka, w wielu częściach świata osiągnęła rozmiary epidemii. Chociaż stłuszczenie wątroby może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, jest również bardzo wrażliwe na zmiany w stylu życia, szczególnie na ograniczenie węglowodanów. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, w jaki sposób dobrze zrównoważony sposób odżywiania ketogenicznego lub niskowęglowodanowego może pomóc w zapobieganiu, poprawie lub potencjalnie odwracaniu stłuszczenia wątroby.

Wątroba i jej funkcje

 

Twoja wątroba znajduje się po prawej stronie brzucha, ma ciemnoczerwono-brązowy kolor i zwykle waży od 1,2 do 1,5 kg. Wątroba jest drugim co do wielkości organem w twoim ciele i jednym z najciężej pracujących. Składa się głównie z wyspecjalizowanych komórek zwanych hepatocytami. 

Wątroba wykonuje setki funkcji, w tym:

·       przetwarzanie aminokwasów (białka), kwasów tłuszczowych (tłuszczów) oraz glukozy i fruktozy (węglowodanów)

·       przechowywanie i uwalnianie witamin i minerałów, w razie potrzeby

·       wytwarzanie żółci pomagającej trawić tłuszcz

·       detoksykuje i metabolizuje leki, alkohol i inne chemikalia

·       tworzenie ważnych białek potrzebnych we krwi, takich jak albumina i czynniki krzepnięcia

W normalnych warunkach wątroba zawiera niewielką ilość tłuszczu w swoich komórkach hepatocytach.

Co to jest stłuszczeniowa choroba wątroby?

 

Stłuszczeniowa choroba wątroby występuje, gdy więcej niż 5% wątrobowych hepatocytów składa się z widocznych trójglicerydów (tłuszczów). Ten stan znany jest również jako stłuszczenie wątroby (1).

Chociaż wysokie spożycie alkoholu może powodować stłuszczenie wątroby, wiele osób, które cierpią na tę chorobę, nie pije nadmiernie. U osób ze stłuszczeniem wątroby, które spożywają mniej niż 1-2 standardowe drinki dziennie, choroba jest określana jako niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD).

Stłuszczenie wątroby jest najwcześniejszym etapem NAFLD i dotyka około 25% ludzi w krajach zachodnich. Na tym etapie można ją odwrócić za pomocą zmiany stylu życia (2). Cechami charakterystycznymi widocznymi w badaniach krwi są wysokie trójglicerydy i zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych ALT, AST i GGT.

Postępowanie choroby

 

Czasami NAFLD pozostaje stabilny i nie postępuje. Z drugiej strony stłuszczenie wątroby często nie jest diagnozowane, dopóki nie stanie się bardziej poważnym stanem niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH), które charakteryzuje się stanem zapalnym i uszkodzeniem komórek wątroby. Zmiany te występują w wyniku zwiększonego stresu oksydacyjnego, który jest brakiem równowagi między wolnymi rodnikami (niestabilnymi cząsteczkami, które uszkadzają komórki) a zdolnością organizmu do obrony przed nimi.

NASH może ostatecznie przejść do poważnej choroby wątroby znanej jako marskość wątroby, w której uszkodzone komórki wątroby obumierają i zostają zastąpione przez blizny, które upośledzają funkcję, która może prowadzić do niewydolności wątroby lub raka wątroby.

Szacuje się, że 30% NAFLD rozwija się do NASH, a 20% osób z NASH kontynuuje rozwój marskości (3).

Chociaż większość osób z NAFLD nie cierpi na ciężką chorobę wątroby, nadmiar tłuszczu w wątrobie jest metabolicznie niezdrowy. Faktycznie posiadanie NAFLD zwiększa ryzyko innych zaburzeń, w tym chorób serca, nerek i cukrzycy typu 2 (4).

Ponadto, podczas gdy większość osób, u których rozwinie się rak wątroby, cierpi na niewydolność wątroby, ostatnie badania wykazały związek między najwcześniejszym stadium NAFLD a rakiem wątroby (5). (Edit 2024 otyłość brzuszna a rak jelita grubego: https://www.nature.com/articles/s41366-024-01680-7?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR2FaWCP7NUVXEJVk9CqvPcTgj2b_SbxAe6herqF0zTnlpYUyBWvOPCAYbc_aem_YDylp1oujWazRg4CrA_PrA)

Jakie są czynniki ryzyka ?

 

Otyłość brzuszna (trzewna, wisceralna)

Znana również jako otyłość centralna, otyłość trzewna odnosi się do nadmiaru tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej, która powoduje stan zapalny. Szacuje się, że 90% otyłych osób dorosłych ma NAFLD (1). Ponadto epidemia otyłości u dzieci doprowadziła do dramatycznego wzrostu liczby dzieci z rozpoznanym NAFLD (6).

Co ważne, nawet osoby z "normalnym" BMI mogą rozwinąć stłuszczenie wątroby, jeśli mają zbyt duży ciężar w okolicy środkowej części ciała. Wydaje się to być szczególnie powszechne w niektórych populacjach azjatyckich (7).

Oporność insulinowa

Otłuszczona wątroba jest silnie związana z opornością insulinową i zespołem metabolicznym (8, 9). Rzeczywiście, szacuje się, że NAFLD występuje u 60-80% osób z cukrzycą typu 2, chorobą charakteryzującą się opornością na insulinę (9).

Wysokie spożycie cukru i słodkich napojów

Nadmiar kalorii z dowolnego źródła może prowadzić do zwiększonej akumulacji tłuszczu wątrobowego, ale rafinowane węglowodany (słodycze, gotowe dania, potrawy mączne) i słodkie napoje są zdecydowanie najgorszymi przestępcami (10, 11, 12).

Dysbioza jelitowa 

Coraz częściej naukowcy sugerują, że brak równowagi w bakteriach okrężnicy, zaburzona integralność jelit ("nieszczelne jelita") i inne problemy zdrowotne jelit mogą odgrywać rolę w rozwoju NAFLD (13, 14).

Predyspozycje genetyczne

Pewne mutacje genetyczne powodują, że niektórzy ludzie mają większe szanse na rozwój stłuszczenia wątroby niż inni. Jednak interakcja genów i stylu życia ostatecznie decyduje o tym, czy dana osoba kończy na NAFLD (15).

Jaką rolę w NAFLD gra dieta?

 

Wybór żywności - ilość i rodzaje spożywanych pokarmów - może mieć duży wpływ na rozwój stłuszczenia wątroby. W rzeczywistości może to być najważniejszy czynnik, biorąc pod uwagę, że spożywanie dużych ilości wysokowęglowodanowej, wysoko przetworzonej żywności powoduje oporność na insulinę, zwiększenie masy ciała i stan zapalny.

Fruktoza wydaje się szczególnie dotykać zdrowia wątroby. Badania wielokrotnie wykazały, że wysokie spożycie fruktozy sprzyja oporności na insulinę i zwiększonemu przechowywaniu tłuszczu w wątrobie (16, 17).

W trzytygodniowym badaniu otyłe osoby dorosłe spożywały 1000 dodatkowych kalorii dziennie w postaci słodyczy, soku i słodzonych napojów oprócz zwykłej diety. Pod koniec badania doświadczyli znacznego 27% wzrostu ilości tłuszczu w wątrobie, chociaż ich masa ciała wzrosła tylko o 2% (11).

Wielu badaczy uważa, że nadmierne spożycie słodzonych cukrem napojów wśród dzieci i młodzieży jest głównie odpowiedzialne za dramatyczny wzrost NAFLD i NASH w tych grupach (18).

Co ważne, picie dużej ilości napoju gazowanego, soku owocowego (!) lub innych słodkich napojów nie jest jedynym sposobem, w jaki osoba może rozwinąć NAFLD. Połączenie wysokiej zawartości węglowodanów i dużej ilości kalorii jest wystarczające.

Podczas przewlekłego przejadania się, nadmiar węglowodanów musi podlegać lipidogenezie de novo (DNL), co dosłownie oznacza "tworzenie nowego tłuszczu". Podczas DNL wątroba przekształca nadmiar węglowodanów w trójglicerydy (tłuszcz), który jest przechowywany w wątrobie. Z biegiem czasu może to prowadzić do stłuszczenia wątroby (19).

Użycie diety ketogenicznej i niskowęglowodanowej do walki ze stłuszczeniem wątroby

Edit 2024: pojawiło się nieco nowych badań, wnioski na korzyść diety niskowęglowodanowej: https://staycuriousmetabolism.substack.com/p/how-to-eviscerate-visceral-fat-macros?r=40ekz2

Ograniczenie kalorii i zmniejszenie masy ciała może pomóc w redukcji tłuszczu w wątrobie. Jednak dieta o ograniczonej kaloryczności jest trudna do utrzymania w długim okresie z powodu głodu i potencjalnych problemów z funkcją tarczycy lub nadnerczy.

Z drugiej strony, dieta niskowęglowodanowa lub ketonowa jest nie tylko bardziej skuteczna w zmniejszaniu tłuszczu wątrobowego, ale może być również utrzymywana w nieskończoność i pomaga zmniejszyć oporność na insulinę (20, 21, 22, 23).

W dwutygodniowym badaniu porównującym dietę niskokaloryczną z dietą niskowęglowodanową bez restrykcji kalorycznej u 18 osób dorosłych z NAFLD, osoby z grupy niskowęglowodanowej doświadczyły 55% redukcji tłuszczu w wątrobie w porównaniu z 26% dla grupy o niskiej zawartości tłuszczu (22).

W innym badaniu 14 osób dorosłych z zespołem metabolicznym i NAFLD stosowało śródziemnomorską dietę ketogeniczną przez 12 tygodni. Ta dieta ogranicza spożycie węglowodanów do 30 gramów dziennie w postaci warzyw bez skrobi, jest bogata w tłuste ryby i oliwę z oliwek i pozwala na umiarkowane ilości wina, mięsa, jajek i sera. Po zakończeniu badania wszyscy oprócz jednej osoby doświadczyli znacznego obniżenia poziomu tłuszczu w wątrobie, w tym 3, którzy osiągnęli całkowite ustąpienie NAFLD. Co więcej, wszystkie 14 osób nie spełniało już kryteriów klasyfikacji zespołu metabolicznego (23).

Ostatnio zespół szwedzkich naukowców, którzy testowali 10 osób z NAFLD na diecie wysokobiałkowej o niskiej zawartości węglowodanów przez 2 tygodnie, zgłosił szybkie i radykalne zmniejszenie tłuszczu wątroby, poprawę składu bakterii jelitowych i inne korzystne zmiany. (24)

Należy zauważyć, że kontrolowane badania wpływu diety niskowęglowodanowej i ketonowej na NAFLD były małe i krótkotrwałe. Jednak wyniki były imponujące. Istnieje również wiele anegdotycznych doniesień o ulepszeniu lub odwróceniu NAFLD przez styl życia keto lub niskowęglowodanowy (również w mojej rodzinie).

Ponadto, chociaż zmiany ilości triglicerydów w wątrobie zwykle nie są mierzone w badaniach diet keto i niskowęglowych u osób z nadwagą i otyłością, często obserwuje się znaczną utratę tłuszczu trzewnego i zmniejszoną insulinooporność, co sugeruje zmniejszenie zawartości tłuszczu w wątrobie.

Produkty korzystne w NAFLD

 

Zielona herbata

Zielona herbata jest bogata w katechiny, w tym szczególnie silny, zwany galusanem epigalokatechiny (EGCG). W kontrolowanym badaniu 12-tygodniowym osoby ze stłuszczeniem wątroby, które spożywały herbatę zawierającą co najmniej 1 gram katechin dziennie, miały większą redukcję tłuszczu wątrobowego, enzymów wątrobowych i innych wskaźników stanu zapalnego w porównaniu z grupami spożywającymi niskokatechinową herbatę zieloną lub napój placebo (25).

Pokarmy bogate w tłuszcze jednonienasycone

Oprócz zapewnienia korzyści sercowo-naczyniowych, jednonienasycone kwasy tłuszczowe (MUFA) wydają się mieć działanie ochronne na zdrowie wątroby (26, 27). W jednym z badań nad nadwagą dorosłych z cukrzycą typu 2 stwierdzono, że dieta o wysokiej zawartości MUFA prowadzi do znacznego obniżenia poziomu tłuszczu w wątrobie w porównaniu z dietą kontrolną, niezależnie od tego, ile wysiłku fizycznego wykonała każda grupa (27).

Najlepsze źródła MUFA to oliwa z oliwek, oliwki, awokado, orzechy makadamia, migdały i orzeszki ziemne.

Białka serwatkowe

Białka serwatkowe mogą być korzystne dla osób ze stłuszczeniem wątroby ze względu na ich zdolność do podwyższania poziomu glutationu. Glutation jest przeciwutleniaczem wytwarzanym przez organizm, który neutralizuje wolne rodniki i chroni komórki. W jednym badaniu z udziałem 38 pacjentów z NASH spożywanie 20 gramów białka serwatki dziennie przez 12 tygodni doprowadziło do znacznego wzrostu poziomu glutationu, zmniejszenia aktywności enzymów wątrobowych i markerów stresu oksydacyjnego oraz obniżenia zawartości tłuszczu w wątrobie (28).

Tłusta ryba

Tłuste ryby są bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (PUFA), które mają silne właściwości przeciwzapalne. W szczegółowym przeglądzie 10 kontrolowanych badań stwierdzono, że  kwasy omega-3 obniżają poziom tłuszczu wątrobowego i innych markerów NAFLD i NASH (29).

Najczęściej spożywane ryby bogate w PUFA omega-3 to łosoś, sardynki, makrela, śledź i anchois.

Żywność bogata w polifenole

Polifenole są przeciwutleniaczami występującymi w barwnikach roślinnych. Katechiny w zielonej herbacie są jednym z rodzajów polifenoli, a naukowcy zidentyfikowali co najmniej 4000 innych. Badania sugerują, że żywność bogata w polifenole może być korzystna dla osób z NAFLD i NASH (30, 31).

Bogate w polifenol pokarmy o niskiej zawartości weglowodanów obejmują jagody, zielone warzywa, paprykę, pomidory, kakao, kawę, wino, oliwki i przyprawy, takie jak kurkuma i cynamon.

Probiotyki

Jak wspomniano wcześniej, brak równowagi w bakteriach jelitowych wiąże się ze stłuszczeniem wątroby. W 2017 r. naukowcy, którzy przeprowadzili metaanalizę siedmiu badań, stwierdzili, że probiotyki mogą być pomocne w zmniejszaniu poziomu tłuszczu w wątrobie i enzymów wątrobowych u pacjentów z NAFLD. Jednak poprawa wśród badanych była bardzo zróżnicowana, co badacze częściowo przypisywali różnym szczepom probiotycznym, dawkom i długości leczenia w badaniach (32).

Chociaż jest zbyt wcześnie, aby wydawać zalecenia dotyczące określonych suplementów probiotycznych, produkty fermentowane o niskiej zawartości węglowodanów, takie jak zwykły jogurt naturalny, kefir, kiszone ogórki, kiszona kapusta i kimchi, zawierają naturalne probiotyki, które wspomagają zdrowie jelit i mogą potencjalnie poprawić NAFLD.

Obawy w związku z dietą ketogeniczną

 

Chociaż istnieje kilka badań demonstrujących korzyści diet ketonowych dla osób z NAFLD, w świetle kilku badań długoterminowe diety ketogenne faktycznie sprzyjają rozwojowi stłuszczenia wątroby i stresu oksydacyjnego u myszy (33).

Co można zarzucić tym badaniom, keto posiłek podawany myszom w tych badaniach nie zawierał pewnych składników odżywczych, w tym choliny i aminokwasu metioniny. Ponadto posiłki były również bardzo ubogie w białko. A myszy to nie ludzie.

Jest jednak prawdopodobne, że dieta ketogeniczna o bardzo wysokiej zawartości tłuszczu i wysokiej kaloryczności nie jest dobrym pomysłem dla kogoś z NAFLD, ponieważ nadmierne kalorie będą przechowywane w tłuszczu wątrobowym. W badaniu przeprowadzonym na ludziach z NAFLD wykazano, że 14% nadmiaru tłuszczu z wątroby pochodziło z tłuszczu dietetycznego, 26% z nadmiernego spożycia węglowodanów, a pozostała część z kwasów tłuszczowych uwalnianych przez ich własny tłuszcz (34).

Jednakże, oprócz imponujących wyników obserwowanych w badaniach nad dietą niskowęglowodanową, wiele osób, które przyjmują dietę ketogeniczną, zgłosiło poprawę, a nawet cofnięcie się NAFLD. Dieta o niskiej zawartości węglowodanów, o wysokiej zawartości tłuszczu, hamuje apetyt, prowadząc do spontanicznego zmniejszenia spożycia kalorii. Dlatego przejadanie się nie jest problemem dla większości osób na diecie keto, ponieważ nie mają na to ochoty.

Ogólnie rzecz biorąc, dobrze zbilansowany, bogaty w składniki odżywcze styl ketogeniczny lub niskowęglowodanowy wydaje się być bezpieczny i wysoce skuteczny dla osób z NAFLD.

Podsumowanie

 

NAFLD charakteryzuje się opornością na insulinę i jest silnie związana z zespołem metabolicznym. Chociaż może on pozostać stabilny (co nie oznacza bezpieczny), może również przejść do bardziej poważnych postaci chorób wątroby, takich jak NASH, marskość, a nawet rak wątroby.

Ponieważ nadmierne spożywanie rafinowanych węglowodanów, a zwłaszcza fruktozy, odgrywa tak dużą rolę w kierowaniu przechowywaniem tłuszczu w wątrobie i insulinooporności, minimalizowanie tych produktów - lub jeszcze lepiej, unikanie ich w ogóle - jest pierwszym wielkim krokiem.

Jednak, aby zapobiec postępowi choroby i potencjalnie odwrócić stłuszczenie wątroby, rozważ zastosowanie trybu niskowęglowodanowego lub keto w stylu śródziemnomorskim, który zapewnia odpowiednie ilości kalorii, wysokiej jakości białko i zdrowy tłuszcz z oliwy i ryb. Dodatkowo, staraj się, aby żywność zawierała bardzo mało węglowodanów i pij napoje, które są korzystne dla zdrowia wątroby.

źródło:  https://ketodietapp.com/Blog/post/2018/03/29/keto-and-low-carb-diets-for-fatty-liver-disease

Aktualizacja badań 2024: https://staycuriousmetabolism.substack.com/p/how-to-eviscerate-visceral-fat-macros

Polecam filmy dra Kena Berry:
https://www.youtube.com/watch?v=PGZIWJ7fUzg

Pamiętaj! Blog to nie jest porada medyczna. Artykuł powstał wyłącznie w celach informacyjnych. W celu uzyskania porady medycznej skontaktuj się z lekarzem.